chủ nghĩa tư bản độc quyền (monopoly capitalism)
chủ nghĩa tư bản độc quyền trong tiếng anh là monopoly capitalism.
chủ nghĩa tư bản cạnh tranh tự do phát triển đến độ nhất định thì xuất hiện các tổ chức độc quyền. lúc đầu tư bản độc quyền chỉ có trong một số ngành, một số l ĩnh vực của nền kinh tế. hơn nữa, sức mạnh kinh tế của các tổ chức độc quyền cũng chưa thật lớn.
tuy nhiên, sau này, sức mạnh của các tổ chức ộc quyền đã ược nhân lên nhanh chóng và từng bước chiếm ịa vị chi phối trong toành nh. chủ nghĩa tư bản bước sang giai đoạn phát triển mới – chủ nghĩa tư bản độc quyền.
xét về bản chất, chủ nghĩa tư bản độc quyền là một nấc thang phát triển mới của chủ nghĩa tư bản.
chủ nGhĩa tư bản ộc quyền là chủ nGhĩa tư bản trong đó ở hầu hết các ngành, các lĩnh vực của nền kinh tến tại tại tổc tưc tưn ộ ộ ộ ộ phát triển của toàn bộ nền kinh tế.
nếu trong thời kỳ chủ nGhĩa tư bản cạnh trap tự do, sự phân Hóa giữa các nhà tư bản chưa thực sự sâu sắc nên quy luật thống trị của thời kỳ này là quy là quy lung tư bản độc quyền, quy luật thống trị là quy luật lợi nhuận độc quyền.
sự ra đời của chủ nghĩa tư bản độc quyền vẫn không làm thay đổi được bản chất của chủ nghĩa tư bản. bản thân quy luật lợi nhuận độc quyền cũng chỉ là một hình thái biến tướng của quy luật giá trị thặng dư.
nguyên nhân hình thành tư bản độc quyền
Theo lênin “tự do cạnh tranh ẻ ra tập trung sản xuất và sự tập trung sản xuất này, khi phát triển tới một mức ộ nhất ịnh, lại dẫn tới ộc quyền”. sự độc quyền hay sự thống trị của tư bản độc quyền là cơ sở của chủ nghĩa tư bản độc quyền.
sự xuất hiện của tư bản độc quyền do những nguyên nhân chủ yếu sau đây:
có trình độ tích tụ cao. Đó là những xí nghiệp lớn, đòi hỏi những hình thức kinh tế tổ chức mới.
– hai là, cạnh tranh tự do, một mặt, buộc các nhà tư bản phải cải tiến kỹ thuật, tăng quy mô tích luỹ; MặT KHAC, DẫN ếN NHIềU DOANH NGHIệP NHỏ, TRIM ộ Kỹ TUậT KÉM HOMC Bị Các ối Thủ MạNH HơN THôn Tính, Hoặc Phải Liên Kết Với Nhau ể ứNg Vững cạnh.
vì vậy, xuất hiện một số xí nghiệp tư bản lớn nắm địa vị thống trị một ngành hay trong một số ngành công nghiệp.
– ba là, khủng hoảng kinh tế làm cho nhiều xí nghiệp nhỏ và vừa bị phá sản; một số sống sót phải đổi mới kỹ thuật để thoát khỏi khủng hoảng, do đó thúc đẩy qua trình tập trung sản xuất. tín dụng tư bản chủ nghĩa mở rộng, trở thành đòn bẩy mạnh mẽ thúc đẩy tập trung sản xuất.
– bốn là , những xí nghiệp và công ty lớn có tiềm lực kinh tế mạnh tiếp tục cạnh tranh với nhau ngày càng khốc liệt, khó phóng. hiệp, từ đó hình thành các tổ chức độc quyền.
Đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyền
có thể khái quát một số đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyền như sau:
sự tập trung sản xuất và sự thống trị của các tổ chức độc quyền
tích tụ và tập trung sản xuất cao dẫn đến hình thành các tổ chức độc quyền.
tổ chức ộc quyền định đến qua trình sản xuất và lưu thông của ngành đó.
tư bản tài chinh
tích tụ, tập trung tư bản trong ngân hàng dẫn đến sự hình thành các tổ chức độc quyền trong ngân hàng. từ chỗ làm trung gian trong việc thanh toán và tín dụng, nay do nắm ược phần lớn tư bản tiền tệ trong xã hội, ngân hàng đã trở thhhhh thm người có quyền lực vạng chi phốt ột ột ột. /p>
các tổ chức ộc quyền ngân hàng choc tổ chức ộc quyền công nghiệp vay và nhận gửi những số tiền lớn của các tổc chức ộc quyền hai bên đều quan tâm đến hoạt động của nhau, tìm cách thâm nhập vào nhau.
từ đó hình thành một loại tư bản mới gọi là tư bản tài chính. tư bản tài chính là sự thâm nhập và dung hợp vào nhau giữa tư bản độc quyền ngân hàng và tư bản độc quyền trong công nghiệp.
xuất khẩu tư bản
xuất khẩu hàng Hóa là mang hàng Hóa ra nước ngoài ể thực hiện giá trị và giá trị thặng dư, còn xuất khẩu tưn là xuất khẩu giá trị đ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ ằ chiếm đoạt giá trị thặng dư ở các nước nhập khẩu tư bản đó.
xét về hình thức đầu tư, có thể phân chia xuất khẩu tư bản thành xuất khẩu tư bản trực tiếp và xuất khẩu tư bản giản. xuất khẩu tư bản trực tiếp là đưa tư bản ra nước ngoài để trực tiếp kinh doanh jue lợi nhuận cao. xuất khẩu tư bản gián tiếp là cho vay để jue lợi tức.
sự phân chia thế giới về mặt kinh tế giữa các liên minh độc quyền quốc tế
vệc xuất khẩu tư bản tăng lên về quy mô và mởng pHạm vi tất yếu dẫn ến việc phân chia thế giới về mặt kinh tế, nghĩa là pHân chia lĩnh vực ầc ầc ầ các tổ chức độc quyền. cuộc đấu tranh giành thị trường tiêu thụ, nguồn nguyên liệu và lĩnh vực đầu tư có lợi nhuận cao ở nước ngoài trở g nêt.
những cuộc đụng đầu trên trường quốc tế giữa các tổ chức độc quyền có sức mạnh kinh tế hùng hậu dẫn đến các cuộc cạnh tranh khốc liệt giữa chúng, tất yếu dẫn đến xu hướng thoả hiệp, ký kết hiệp định để củng cố địa vị độc quyền của chúng trong những lĩnh vực và những thị trường nhất định. từ đó hình thành các liên minh độc quyền quốc tế, các tập đoàn xuyên quốc gia…
sự phân chia thế giới về mặt lãnh thổ giữa các cường quốc đế quốc
chủ nghĩa đế quốc là một đặc trưng của chủ nghĩa tư bản độc quyền biểu hiện trong đường lối xâm lược nước ngoài, biến những nước này thành hệ thống thuộc địa của các cường quốc nhằm đáp ứng yêu cầu thu siêu lợi nhuận độc quyền của tư bản độc quyền.
khi ầu tư ra nước ngoài, ặc biệt là ở các nước thuộc ịa và pHộ thuhu, tưn ộc quyền không chỉ thu ược lợi nhuận ộc quyng thông threg thug thu giá rẻ hoặc lấy không, giá nhân công rẻ mạt…
do đó luôn diễn ra sự cạnh tranh khốc liệt giữa các tổ chức độc quyền thuộc các quốc gia khác nhau. Điều này đòi hỏi có sự can thiệp của nhà nước nhằm giúp choc các tổc ộc ộc quyền của nước mình giành giật thịng và môi trường ầu tư nhu ượ ộ ượ
sự can thiệp đó của nhà nước đã biến nó thành một nước đế quốc chủ nghĩa. NHư VậY, CHủ NGHĩA ế ếc là sự kết hợp giữa yêu cầu vươn ra và thống trịc ởc ngoài của tư bản ộc quyền với ường lối xâm Lăng của nhà nước.
(tài liệu tham khảo: giáo trình kinh tế chính trị mác – lenin – nxb chính trị quốc gia)
