– Đáy đàn và mặt đàn để mộc được làm bằng gỗ nhẹ, xốp, có đường kính khoảng 30 cm. trên mặt đàn có gắn ngựa đàn (hay yếm đàn) để mắc day. thành đàn (hay còn gọi là hông đàn) làm bằng gỗ cứng thấp khoảng 5 cm – 6 cm, có thể để trơn hay khảm trai. hộp đàn kín hoàn toàn, không có lỗ thoát âm như đa số các loại đàn dầy gảy khác.
– cần đàn ược làm bằng gỗ cứng (có thể ể ể trơn hay khảm trai), dài khoảng 1m trên có gắn các phÍm đàn bằng tre với khoảng cách không them.
– dây đàn được làm bằng tơ se hay dây nilon. Đàn có hai dây, dây cao (còn gọi là dây ngoài hay dây tang) nhỏ hơn dây trầm (còn gọi là dây trong hay dây tồn).
– trục lên dây được làm bằng gỗ cứng xuyên qua hai lỗ phía đầu cần đàn.
– mong gảy đàn thường bằng miếng nhựa hay đồi mồi.
– Đàn nguyệt có nhiều kiểu lên dây khác nhau, tuỳ theo yêu cầu của tính chất âm nhạc mà quyết định kiểu lên dâych hào thí. có 3 kiểu lên dây chính :
dây bắc : dây trầm cách dây cao một quãng 5 đúng (fà-Đô). dây bắc thích hợp với âm nhạc vui tươi, hùng tráng.
dây oán : dây trầm cách dây cao một quãng 6 đúng (mì-Đô). dây oán thích hợp với âm nhạc nghiêm trang, sâu lắng.
dây tố lan : dây trầm cách dây cao một quãng 7 thứ (rề-Đô). dây tố lan thích hợp với âm nhạc dịu dàng, mềm mại.
Âm thanh Ðàn nguyệt tươi sáng, rộn ràng rất thuận lợi để diễn tả tình cảm sâu lắng. Ðàn nguyệt có tầm âm rộng hơn hai quãng 8 từ : Ðô1 đến rê3 (c1 đến d3) nếu dùng ngón nhấn sẽ có thêm hai âm nữa. tầm âm có thể chia ra 3 khoảng âm với đặc điểm như sau :
– khoảng âm dưới: tiếng đàn ấm áp, mềm mại, biểu hiện tình cảm trầm lặng, sâu sắc.
– khoảng âm cao: tiếng đàn trong sáng nhưng ít vang.
tư thế cầm đàn và gẩy đàn
tư thế ngồi : có 3 kiểu
+ ngồi xếp chân trên chiếu
+ ngồi vắt chéo chân trên ghế
+ ngồi tì got chân phải vào thang ghế
cả ba tư thế ngồi trên đều phải tự nhiên, thoải mái, thành đàn phía dưới tì lên đùi phải. lưng đàn áp sát vào cạnh sườn, nách tì nhẹ lên thành đàn trên. tay trái đỡ cần đàn, đầu đàn chếch lên phía trên sao cho cao hơn vai một chút.
tư thế đứng : tư thế đứng ít dùng hơn tư thế ngồi, thường dùng để vừa đi vừa đàn. nếu đánh đàn ở tư thế này phải đeo đàn bằng một sợi dây. cánh tay phải đè vào mặt đàn giữ cho mặt đàn áp sát vào người, tay trái nâng cần đàn chếch lên phía trên.
cách cầm móng gẩy : khi đánh đàn, ngón cái và ngón trỏ của tay phải cầm móng gảy, các ngón khum khum lại tự nhiên, nênh nygón . Khi Gẩy Không Nên ặt Mong Hờ Trên Dây vì như vậy tiếng đàn sẽ yếu, tuy vậy cũng không nên ể ể mong quá sâu xuống dây vìếng đng sẽng gọng gọng gọng gọng gọng.
các vị trí gẩy đàn :
+ nếu vị trí gẩy đàn cách ngựa đàn từ 3 đến 4 cm âm thanh phát ra sẽ có tiếng đanh, sắc nhưng ít vang.
+ nếu vị trí gẩy đàn cách ngựa đàn từ 8 đến 9 cm tiếng đàn sẽ chắc, đầy đặn và vang.
+ nếu vị trí gẩy đàn cách ngựa đàn từ 15 đến 17 cm âm thanh phát ra sẽ mềm mại ấm áp nhưng hơi yếu và kém vang.
cach cầm đàn và bấm dây trên cung đàn : cây đàn ược giữ chắc nhờ kẹp đàn bằng canh tay phải, tay trai ỡn cần chỉ giup cho ượàn ượ
– ốt thứ nhất của ngón cái dựa vào sống cần đàn, tránh ể cần đàn dựa sát vào kẽ tay (giữa ngón cái và ngón trỏ) vì nhưy hoạ làm linh.>
– cánh tay trái để tự nhiên, không áp sát vào cạnh sườn nhưng cũng không để khửu tay khuỳnh ra phía ngoài.
– ngón tay bấm trên cung đàn phải để khum tự nhiên. các đầu ngón tay bấm dây xuống cung đàn với mức độ vừa phải. nếu bầm qua nặng sẽ làm dây căng, tiếng đàn bị chênh cao. nếu bấm hờ, dây đàn vừa chạm vào vào phím chưa đủ mức, tiếng đàn sẽ rè và yếu.
– các ngón bấm mong tay phải được cắt ngắn, khi bấm luôn khum tròn và chụm, không để kẽ tay doãng hở làm yếu gân ngón bấmn khi cất làn. khi gẩy từng tiếng trên dây, ngón bấm không duỗi thẳng vì vậy dễ chạm dây bên cạnh làm trở ngại lúc đánh với tốc đhộ. khi cần chặn hai dây trên cung đàn mới được phép duỗi thẳng ngón để bấm.
kỹ thuật tay phải
ngón vê
ngón cai và ngón trỏ tay pHải cầm móng gẩy, Các ngón khác khum tròn, cổ tay kết hợp với ngón tay điều khiển mong gẩy đánh xuống, hất lên ều ặn, liên tục trên dây đ đ
khi vê, đầu mong gẩy không nên dặt qua sâu xuống dây đàn vì như vậy sẽ làm dây đàn đứt quãng không vê được nhanh. cũng không nên để mong gẩy qua hờ trên dây tiếng đàn phát ra sẽ yếu không vang.
mặt phẳng của mong gẩy phải để thẳng góc với dây đàn, như vậy mới dễ vê mà không tạo ra tiếng rè tạp âm.
Động tác vê phải mềm mại, dùng cổ tay phối hợp với ngón tay lắc nhẹ tẹ ra tiếng đàn thật đều đặn, êm ái.
những nốt cần vê thường là những nốt có ộ dài nửa phach trở lên nếu bài ởc ộc ộ vừa pHải, nốt có ộ dài một phach trở lên nếu bài ởc ộc ộ
ngón gõ : sử dụng các ngón tay phải gõ vào mặt đàn, thường ược sử dụng trong lúc tất cả các nhạc khí ều nghệu hi) hát, cho hòa tấu hoặc điểm giữa các câu nhạc hay đoạn nhạc. ký hiệu ngón gõ được các vạch chéo (như dấu nhân). ngón bịt
bịt làm cho âm thanh vừa vag lên liền tắt một cach ột ngột tạo thay sự Thay ổi màu âm, ngón bịt diễn tả sự u buồn, nghẹn ngào hoặc ểc ạt đt đt đt đt đt đt đt đt đt đt đt đt đt đt đt đt nếu sử dụng liên tiếp ngón bịt lại tạo hiệu quả khác: biểu lộ sự cứng rắn, dứt khoát. có hai cách thể hiện
– sử dụng bàn tay hoặc ngón tay vừa gảy chặn ngay dây đàn.
– sử dụng bàn tay, ở ngang thân ngón út chặn ngang ngựa đàn tạo ra một âm tối, đục tương tự như sử dụng hãm tiếng (sourdine). ký hiệu ngón bịt được ghi một chấm nhỏ ngay trên nốt nhạc chỉ âm bịt.
kỹ thuật tay trái : Ðàn nguyệt có tám thế bấm, các ngón được ký hiệu như sau : ngón trỏ (số 1), ngón giữa (sốsáp 3), ngón ( ) vútà số 4); trong mỗi thế bấm có thể dùng 3 ngón tay (1, 2, 3) để bấm và cả ngón số 4 nữa. mỗi nốt có thể bấm bằng một ngón, tuy nhiên khoảng cách giữa mỗi phÍm ðàn nguyệt hơi rộng ở ầu đàn n ỹ ụ n. khi bấm đàn, ngón tay trái luôn thẳng góc với dây đàn, bấm đầu ngón tay và không gãy ngón.
ngón rung : là ngón tạo độ ngân dài của tiếng đàn và làm tiếng đàn mềm đi ở những âm cao, âm thanh đỡ khô khan, tìnhơn. Dây Buông Cũng Rung ượC BằNG CACH NHấN NHẹ ở đOạN DâY SOT DướI TRụC DâY (GIữA TRụC DâY Và SơN KHẩU: SơN KHẩU Là Hàng răng ể â ầ ầ ầ tùy theo sự diễn tấu của nghệ sĩ.
ngón nhấn : ngón nhấn là bấm và ấn mạnh trên day đàn làm cho tiếng đàn cao lên, có nhiều cách thực hiện ngón nhấn
– các âm không có trong hệ thống cung phÍm của ðàn nguyệt: muốn có đó, nghệ sĩ phải mượn cung phÍm có âtn ânhnhnhnhnhnhnhnhnhny đnóny đntnhnhnhnhnhnhny đnóny đnóny đnóny đnóny đnóny đnóny đnóny đnóny ° độ nhất định, khi tay phải gảy âm muốn có đó. cung phim ấy gọi là cung mượn.
– Các âm Có sẵn Trong Hệ Thống Cung Phím: ể ể PHÁT HUY HIệU quản diễn tấu nGhệ sĩ không bấm vào cung pHím chynh mà bấm vào cung phísm thấp hơn, nhấn lên rồi mới mới mới mới mới mới mới mới mớ
nhấn luyến: là ngón ộc đao của ðàn nguyệt nên ược sử dụng nhiều, ðàn nguyệt với phím đàn cao, phím này cach phím kia xa, dây đàn bằng nylông mềm mềm mềm mềm . ngón nhấn luyến tạo cho hai âm nối liền nhau, luyến với nhau nghe mềm mại như tiếng nói với nhiều thanh điệu, tình cảm. Khi đánh ngón nhấn luyến tay phải chỉ gảy một lần, ký hiệu ngón nhấn luyến là mũi tên đi vòng lên there are vòng xuống ặt từt nhấn ến nốt ượt ượt ượt ượt ượt ượt ượt ượt ượt ượt ượt ượt ượt ượt ượ có hai cách nhấn luyến
– nhấn luyến lên: nghệ sĩ bấm một cung phÍm nào đó, tay phải gảy day, tiếng đàn ngân lên, ngón tay tay đang bấm cís của nghệ sĩ. ngón nhấn luyến lên có thể trong vòng từ quãng hai đến quãng bốn. Ðối với những âm ở dưới cần đàn xa đầu đàn quãng âm nhấn luyến càng hẹp hơn.
– nhấn luyến xuống: nGhệ sĩ bấm và nhấn dây ở một phím nào đó rồi mới gảy, vừa gảy ngón tay nới dần ra nhưng khhng nhấc khỏi cung phím ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể hai thấp hơn âm thứ nhất. Âm thứ hai không do gảy mà do bấm nhấn luyến xuống, đối với âm luyến lên và âm luyến xuến xuống không nên sử dụng liên tục với khóếnhau vì chóế.
ngón nhún
Đây là cách nhấn liên tục trên một cung phím nào đó, nhấn nhiều hay ít, nhanh hoặc chậm tùy theo tính chất tình cảm cỺn đo. nhấn dài there are ngắn ty theo trường ộ của nốt nhạc, nốt nhấn lay làm cho âm thanh cao lên không qua một cung liền bậc (đuệu thức ngũ cung) rồi trởi ộ ộ ộ ộ ộ ộ ký hiệu nốt nhún chữ m hoa trên chùm vòng cung đặt trên nốt nhạc.
ngón nhún là kỹ thuật thường sử dụng ở Ðàn nguyệt, ngón nhún làm cho âm thanh mềm hơn, tình cảm hơn. Ở những âm cao tiếng ðàn nguyệt hơi đanh, khô nên cần sử dụng kỹ thuật ngón nhún cho những nốt có trường ộa vừa phải, kháj.
ngón vỗ : thường dùng ngón 1 bấm cung phÍm, tay phải gảy đàn, khi âm thanh vừa phát lên sử dụng ngón 2 hoặc cả hai ngón 2 và ngón 3 và vỗ -tte the -cuen cung phím liền bậc ngay ở dưới cần đàn, âm mới sẽ cao hơn âm chính một cung liền bậc (điệu thức ngũ cung). Âm thanh ngón láy nghe gần như tiếng nấc, diễn tả tình cảm xao xuyến. ký hiệu ngón láy chữ “m” đặt trên nốt nhạc.
ngón chụp : tay trái ngón 1 bấm vào một cung phím, tay phải gảy dây, khi âm thanh vừa phát ra, ngón 2 hoặc 3 bấm mạnh vào cung phím khác (thường là liền bậc cao) âm thanh từ cung phím này vang lên mà không phải gảy đàn. Âm luyến nghe được do một phần của dây đàn còn chấn động, một phần do ngón tay mổ vào cung phím tạo thêm chấn động. Âm luyến nghe yếu nhưng mềm mại, ở những thế bấm cao âm luyến nghe kém vang nên ít được sử dụng. ký hiệu ngón chụp dùng dấu luyến giữa các nốt nhạc.
ngón láy rền : là tăng cường động tác của ngón láy cho nhanh và nhiều hơn với sự phối hợp vê dây của tay phải. ký hiệu ngón láy rền sử dụng chữ tắt của trille và hai gạch chéo ở trên hoặc ở dưới nốt nhạc (nếu là nốt tròn) hay trên Ļuôt .
ngón giật
ngón giật là cach nhấn trên dây như ngón nhấn nhưng tính chất âm thanh khác: âm ược nhấn tới vừa va va vag lên lền bịt tắt ngay một cach ột ngột, âm than dứt day, thương nhớ. ký hiệu là dùng ký hiệu của ngón nhấn luyến nhưng nốt nhạc sau phải viết nhỏ và có gạch chéo trên đuôi.
– ngón tay trai bấm lên một cung phím, tay phải gảy dây, sau khi phát ra một âm ngón bấm tay trai nhấn mạnh ột ngột làm âm thanh cao lên một ộ n đ n đ đ đ đ đ đ đ đ đ đ đ đ đ đ đ đ đt đt đ.
– làm như trên, nhưng sau khi ngón tay trái bấm rồi lại nới ra ngay làm cho âm thanh trở lại như cũ.
ngón vuốt : ngón vuốt là dùng ngón tay trai vuốt đi lên there are đi xuống theo chiều dọc của dây trong khi tay pHải chỉ gảy một lần there vêen vêon vêon vê êon vêon vê êon vêon vêon vêon vê êon vêon vê êon vêon vê êon vêon vê êon vêon vêon vêon vêon vêon vêon vêon vêon vêon vêon vê ớon vêon ngón. ký hiệu của ngón vuốt là dấu gạch nối giữa các nốt nhạc. có 3 loại vuốt
vuốt lên : vuốt từ âm thấp lên âm cao.
vuốt xuống: vuốt từ âm cao xuống một âm thấp.
vuốt tự do : có 2 cách
* vuốt từ một âm chỉ định lên bất cứ âm nào (thường không quá quãng 5)
* vuốt từ một âm chỉ định xuống bất cứ âm nào (thường chỉ nên vuốt xuống quãng 4)
vuốt lên âm thanh nghe rõ hơn vuốt xuống, vuốt nhanh âm thanh nghe rõ hơn vuốt chậm
ngón bật day
tay trái, ngón trỏ hay ngón giữa bấm vào một cung phím nào đó, kế tiếp dùng tay khác gảy vào dây ở ngay dưới ngón tay đang bấm ât ph thanh.ểp ph.
bật dây buông: sử DụNG bất cứ ngón tay trai nào bật một trong hai dây buông, there are cả hai dây một lúc, ngón bật dây chỉ nên viết Trong trường hợp ộc tấu, không nên ư nhanh hoặc nốt nhạc ở phách mạnh.
Âm bồi : có thể đánh trên tất cả các dây nhưng chỉ nên đánh trong khoảng âm giữa, âm dưới và nên đánh những âm bồi quãng tám. cách đánh là sử dụng ngón tay trái chặn vào đoạn dây thích hợp kể từ đầu đàn trong khi tay phải gảy dây đó.
vị trí Ðàn nguyệt trong các dàn nhạc
miền bắc ðàn nguyệt ược sửng trong hat chèo, hat chầu văn, ở miền trung ðàn nguy ệt gắn bó với ca hr n à n à n ạ n ạ n ạ n ạ à n ạ n ạ n ạ n ạ n ạ à n ạ à n. . Ðàn nguyệt còn tham gia nhiều dàn nhạc dân tộc khác như dàn nhạc bát âm, dàn nhạc lễ… khi ệm cho hat chầu chỉn cần một cây ðàn nguy cùng vớc has ại
(theo giai điệu xanh)
