lý giải về ý nghĩa của cách gọi nha môn
vào thời xưa, nha môn (牙门) là tên gọi của nơi quan lại làm việc. trong tiếng trung, “nha”(牙) có nghĩa là răng, “môn” (门) có thể hiểu là cửa.
viết về cách gọi nha môn, trong “quảng vận” có ghi: “nha, nha phủ dã“, ý nói “nha” cũng chính là nha phủ.
trong lịch sử trung hoa, nha môn đã từng có hai cách viết. cuốn “nam bộ tân thư” thời nhà tống viết rằng: “công môn là nha môn (牙门), chữ 牙 (răng) về sau mới được biếhón ” /hóa i>.
vì sao nơi làm việc của quan lại thời xưa lại có cách gọi đặc biệt này. chữ “nha” trong đó có mang hàm ý gì đặc biệt hay không?
trước câu hỏi này, các nhà nghiên cứu lịch sử có hai cách giải thích như sau:
cach giải thích thứ nhất chỉ ra rằng, vào thời xưa, trước nơi quân ội đong quân và trước doanh trại của chủa soái thường cắm một la “nha kỳ” (cờ răng). Đây là một lá cờ lớn, trên cán cờ thường được trang trí bằng ngà voi.
nha kỳ cắm trước doanh trại sẽ được coi như “quân môn” (cổng quân). tên gọi “nha môn” cũng từ đó mà thành.
cach lý giải thứ hai cũng có pHần tương tự, Theo đó, khi xưa ể thể hi ịa vịa của mình, quân vương thường đem nanh vuốt của ménh thú ặt tại nơi nơi nơi nơi nơi nơi nơi nơi
đóc thể thấy, hai chữ “nha môn” vốn là cach gọi xuất hiện từ trong quân ngũ, về sau mới ược triều đình sửng dụng rộng rãi, ap dụng làm cach gọi chỉ n.
nha môn nổi tiếng nhất trong lịch sử trung quốc: từng do hoạn quan đứng đầu
cách gọi nha môn đã sản sinh ra rất nhiều từ phái sinh. tiêu biểu có thể kể tới là “nha dịch”, từ chỉ tầng lớp sai dịch làm việc trong nha môn.
bên cạnh đó còn có từ “nha nội” dùng để chỉ quan cảnh vệ tại những cơ quan này. do chức vụ ấy chủ yếu do with em quan lại đảm nhiệm, nên dân gian quan gọi chung with cháu, anh em của nhà quan là “nha nội”.
sở hữu lãnh thổ rộng lớn, các triều ại trung quốc ều từng tồn tại rất nhiều nha môn trải rộng từ cấp trung ương tới ịa phương. trong số đó, nổi tiếng nhất phải kể tới “thập tam nha môn” thời nhà thanh.
cơ quan này được thành lập vào năm thuận trị thứ 11 (năm 1654), bắt nguồn từ lời đều nghị của một hoạn quan.
“thập tam nha môn” chuyên phục vụ cho nhà vua và hoàng tộc, do một hoạn quan ược tín nhiệm ứng ầu, bao gồm các cơ quan như., ụ…… ti lễ giáng, ụ…… gam >
sự thật về các nha môn thời cổ đại: tồi tàn đến đâu cũng không được phép sửa!
nhiều người cho rằng, nha môn là nơi làm việc của quan phủ, ắt phải được trang hoàng cầu kỳ, trang trọng. nhưng trên thực tế, phần lớn các nha môn cổ đại đều rất mộc mạc, thậm chí còn cũ kỹ, tồi tàn.
trước khi nhà tống nắm quyền trị vì trung hoa, quan lại ở các triều đại trước đều có quyền tự chủ trong việc tu sửa
nhưng kể từ thời nhà tống, quan lại tự ý động đến nha phủ sẽ bị định tội, xét xử. thông lệ này con kéo dài tới thời minh, thanh.
tất nhiên, không phải tất cả các nha môn đều bị cấm tu sửa. dù vậy, quan viên đối với vấn đề sửa sang lại nơi làm việc của mình vẫn tương đối dè dặt.
sử cũ ghi lại, năm hồng vũ thứ 31, triều đình hạ lệnh tu sửa 674 trường học, nhưng lại chỉ sửa lại 26 nha môn. Ến thời tuyên ức, các nha môn mới ược tu sửa nhiều hơn, nhưng cũng chỉt tới with số 55, trong khi đó có tới 159 trường học ược tu sửa c cùng thời.
Đến thời nhà thanh, quan lại địa phương muốn xây dựng hay tu sửa nha môn buộc phải tự bỏ tiền túi. nhưng dựa vào mức bổng lộc của họ mà nói, không mấy người có đủ tiềm lực mà đổ tiền vào những công trình kiếny trúp.núp.
vì sao việc tu sửa nha môn lại bị triều đình phong kiến coi nhẹ tới vậy? Điều này xuất phát từ hai nguyên nhân:
nguyn nhân thứ yếu là bởi việc xây dựng, sửa sag qua nhiều nha môn sẽ tiêu hao sức người, hao hụt tài chynh do pHải chiu mộ và điều ộnn ân lực.
quan phủ địa phương tài chính eo hẹp, dễ lâm vào cảnh trả thiếu tiền công. vì sửa sang lại nơi làm việc mà gây náo động dân chúng là điều quan viên nào cũng muốn tránh.
