chúng ta thường nghe nói, with người “quý ở chữ tâm”, “hơn nhau ở chữ tâm” there is “sống phải có tâm”. cụ nguyễn du cũng nói trong truyện kiều rằng “chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”. vậy thế nào là một người có tâm?
chữ tâm trước hết có nghĩa là lương tâm, là tâm lương thiện, trong sáng. người có lương tâm là người không làm những việc ác, những việc có hại cho người khác, dù việc đó có mang lại lợi ích cho mình. một trong những mục đích quan trọng của đời người là kiếm tiền. con người làm nghề này nghề kia, việc này việc nọ thì điểm đến cơ bản vẫn là tiền. chúng ta không thể phủ nhận điều này, bởi đơn giản là vì tiền rất quan trọng cho đời sống. tuy nhiên, người có tâm quan niệm về tiền cũng như cách kiếm tiền khác với người không có tâm. người không có tâm kiếm tiền bằng mọi cách, mọi giá bất chấp pháp luật, đạo đức và tình người. còn người có tâm cũng kiếm tiền nhưng họ không vì để có được tiền mà làm hại người khác.
người có lương tâm là người biết nghĩ cho người khác. ví dụ những người làm nghề buôn bán mà có lương tâm thì họ không bán ồ giả, ồ có chứa ộc tố, bởi vì họ nghĩ ến sức khỏe c. ngược lại, người không có lương tâm chỉ làm sao minh jue nhiều tiền là được, còn người khác có như thế nào thì mặp kôm
Lương tâm thể hiện trong mọi lĩnh vực xã hội, từ vệc ại sực quốc gia ảnh hưởng ến nhiều người cho ến những việc nhỏ nhặt giữa ca nhân với nhau. vì lợi Ích của mình mà không màng ến đau khổ của người khác là người không có lương tâm, còn người có lương tâm ết cân bằng giữa cál. người không có lương tâm vô cảm trước nỗi đau của người; người có lương tâm biết suy bụng ta ra bụng người, biết đặt mình vào trường hợp của người khác.
người có tâm còn là người biết quan tâm đến người khác, nhất là những người có hoàn cảnh bất hạnh hơn mình. trong cuộc sống không thiếu những cảnh “kẻ ăn không hết người lần không ra”. có những gia đình vô nhà hàng kêu rất nhiều món, ăn nửa bỏ nửa, trong khi có những đứa trẻ không đủ cơm ăn. các phương tiện truyền thông đưa tin cho biết có một số cán bộ tham nhũng đến hàng ngàn tỷ. tôi nghĩ rằng nếu họ là người có tâm thì họ không bao giờ tham nhũng nhiều như vậy. họ làm gì với số tài sản khổng lồ ấy? dù họ có sống một ngàn năm cũng không xài hết số tiền kia, nhưng đó lại là tiền thuế của nhân dân. người lao ộng, người dân nghèo khổ ổi mồ hôi nước mắt kiếm từng ồng nuôi con nhưng có trách nhiệm chia sẻ những ồng tiỿt íthu phít Ít. nếu cán bộ có tâm thì họ sẽ không làm như vậy. họ sẽ nghĩ đến những người thu nhập thấp mà không ra sức vơ vét cho đầy túi tham.
có lần tôi ăn bánh ngọt và làm rớt xuống đất một ít bánh vụn. chỉ vài phút sau, hàng trăm with kiến kéo nhau đến để ăn. những miếng bánh vụn đó đối với tôi chẳng là gì cả, nhưng có thể làm no lòng hàng trăm with kiến. xã hội loài người cũng có những hiện tượng như vậy. Đối với một số người, vài triệu đồng chẳng là gì cả. một chuyến du lịch hay một tiệc sinh nhật của họ có thể lên đến vài chục hay vài trăm triệu. nếu một phần số tiền đó đem đi làm từ thiện thì nhiều người sẽ được nhờ. trước đây, khi thấy kiến bu đồ ăn rớt dưới đất, tôi liền lấy chổi quét ra ngoài, nhưng giờ thì tôi không nữa quémà chön. sau khi ăn hết thì tự nhiên chúng sẽ đi. nếu trong cuộc sống, những người giàu có biết chia sẻ, dù chỉ chút ít cho những người nghèo khổ thì hay biết mấy.
người có tâm cũng là người có tấm lòng bao dung, độ lượng, thấu hiểu và sẵn sàng giúp đỡ người khác theo khả năng mì của. người có tâm sẽ không làm khó làm dễ người khá khi có ai đó cần ến mình, ngược lại họ sẽ tận tình giúp ỡ ỡ Bằng sự thấu hểu và cảm thông sắc. một số người khi có quyền sinh sát trong tay thì tỏ ra hách dịch, hoạnh họe đủ điều, gây khó khăn để chứng tỏ and “ta đây” hoạy ày. xã hội ngày nay đâu đâu cũng thấy những hiện tượng như thế. công chức thì ngâm hồ sơ, thầy giáo thì cố tình đánh rớt sinh viên… ể ể cho người ta phải cầu cạnh hay cống nạp mìngi cái gì đy quới quớu. ngược lại, những người có tâm thì không khi nào làm khó người khác. họ rất hiểu và thông cảm với hoàn cảnh của người khác mà tận tình giúp đỡ. tôi có người sư chú, chú ấy có nuôi dạy một người đệ tử nhỏ. Đến lớn, vị đệ tử ấy không muốn ở với chú nữa. chú không những không giận mà còn gửi gắm đệ tử với vị thầy ở chùa mới, nhờ vị thầy đó chăm sóc người đỹ giù m t. một tăng sinh kể cho tôi nghe rằng có lần thầy ấy đi nộp đơn xin thọ giới ở văn phòng giáo hội. thầy ấy đến lúc giữa trưa, đang giờ chỉ tịnh, nên không dám vào văn phòng để nộp đơn. may sao có một thầy trong ấy nhìn thấy mới gọi vị tăng sinh vào. vị tăng sinh thưa là ở tỉnh khác tới nên không canh được giờ. vị thầy kia coi hồ sơ một cách cẩn thận và cho biết hồ sơ như vậy là đã đủ và nhận lấy. vị tăng sinh không ngờ sự việc lại dễ dàng như vậy nên he rất mừng, liền phát tâm cúng dường tri ân. vị ầy ấy không nhận, còn vui vẻ dạy rằng sau này he có đảm nhiệm chức vụ gì trong giáo hội thì he hãy cố gắng giúp đỡ tăng ni. vị tăng sinh rất xúc động và hứa với lòng là he sẽ nhớ mãi lời dạy ấy.
người có tâm cũng là người có tấm lòng bao dung, độ lượng, thấu hiểu và sẵn sàng giúp đỡ người khác theo khả năngì của m
thật ra, khi nói ến chữ tâm, chúng ta muốn nói ến sự đáng kính, đáng quý của những tấm lòng cao thượng xã hội, chứ mọi thứu có . nhân tốt thì quả tốt, nhân xấu thì quả xấu, không phải có sức mạnh là sẽ chiến thắng. nếu mình ỷ mạnh mà hiếp đáp người khác, cậy quyền thế mà lấy của người khác thì cái mình chiếm đoạt đượng ng bŽô Ức phật dạy rằng tài sản của chúng ta, nếu không phải thật sự của mình, không do phước của mình mà có ược thì sớm muộn gì cũng bị năm nhà lấy đi. năm nhà là nhà nước tịch jue, nước trôi, lửa cháy, trộm cướp, và vợ with phá nát gia sản. mà cho dù tài sản mình không bị năm nhà cướp mất thì bản thân mình, vì lý do này nọ, cũng không thể hưởng được đn sả. chúng ta thấy nhiều người rất giàu có nhưng lại chết rất trẻ do bệnh tật hay tai nạn. có người không chết nhưng bị tiểu đường hay tai biến thì cũng không thể hưởng thụ gì dù tiền muôn bạc vạn vẫn còn đó. thật sự không phải sức mạnh bảo vệ ược ta, cũng không phải khôn khéo bảo vệ ược ta mà chỉ có phước ức mới có thể bẻ. trong kinh tạp a-hàm (số 1291), Đức phật dạy rằng:
phước, lửa không thể thiêu
phước, gió không thể thổi
thủy tai hại trời đất
phước, nước không chảy tan.
vua ác và giặc cướp
cưỡng đoạt của báu người
nếu người nam, người nữ
có phước không bị cướp.
kho bau, bao phước lạc
cuối cùng không bị mất”.
cuộc sống không hề dễ dàng. mỗi người có hoàn cảnh khác nhau cho nên đều có lý do để cho rằng việc làm của mình là cần thiết. tuy nhiên, người có tâm sẽ hành xử khác với người không có tâm. người có tâm biết rằng cuộc đời này khổ nên họ không gây thêm đau khổ cho người khác. còn người không có tâm chỉ làm sao có lợi cho mình mà thôi. thế nhưng with người có ai sống mãi đến ngàn năm để tranh giành hơn thua.
“trăm năm ngó lại được gì
Đồi chiều nấm đất xanh rì cỏ rêu
một đời thương hận ghét yêu
mưu toan cho lắm, một chiều phủi tay”
(thơ toại khanh)
và có lẽ:
“chuyện đời như nước chảy hoa trôi
lợi danh như bóng mây chìm nổi
chỉ có tình thương để lại đời”
(thơ tôn nữ hỷ khương)
tình thương chính là chữ tâm đó.
