tứ phủ là khái niệm thường ược đi liền với khái niệm tam phủ – hệ thống ba vị mẫu ệ nhất, ệệ nhị và ệ tam (thiv
từ thời vua lê lợi mới ghép thêm phái thanh sơn vào hệ thống thờ thần linh tam phủ, hình thành hệ thống tứ phủ (thiên -Đthon). tuy nhiên, do các tín ngưỡng việt nam hầu như chỉ ược gìn giữ từ ời này sang ời khác qua hình thức truyền khẩu mà không ỵ có tài li. do đó có sự đa dạng tùy theo từng vùng, và được giải thích theo nhiều hướng khác nhau.
vậy cụ thể hệ thống các vị thần linh bao gồm những ai? bạn đọc cùng theo dõi trong nội dung sau đây.
hệ thống tom tắt
- bồ tát
- Đức vua cha
- thánh mẫu
- hội đồng quan lớn
- ngũ vị tôn quan
- lục phủ tôn Ông
- quan nam tào – bắc Đẩu
- nhị vị quỳnh quế công chúa
- thập nhị vị chầu bà
- thập vị Ông hoàng
- bat bộ sơn trang
- tứ phủ thánh cô
- cô bản Đền bản cảnh
- thập nhị cô sơn trang
- tứ phủ thánh cậu
- prohibition of hạ
- hệ thống các vị thánh phối thờ cùng tứ phủ
- hệ thống mẫu thần
- công đồng trần triều
- hệ thống nữ thần
- hệ thống nam thần
- vua cha thiên phủ (vùng trời) – danh hiệu: ngọc hoàng thượng Đế – màu sắc đại điện: màu vàng
- vua cha thủy phủ (vùng sông nước) – danh hiệu: vua cha thủy quốc Động Đình – màu sắc đại diện: màu trắng.
- vua cha nhạc phủ (vùng rừng núi) – danh hiệu: Đức thánh tản viên, tản viên sơn thánh – màu sắc đại diện: màu xanh.
- vua cha Địa phủ (vùng đất): hiện chưa có tài liệu nào ghi chép về vị thánh nắm giữ ngôi vị này trong tín ngưỡng tứ phủ.
diễn giải chi tiết
bồ chư phật và bồ tát
nhiều người thường cho rằng tứ phủ vạn linh hoàn toàn không liên quan đến Đạo phật. trái ngược lại, Đạo phật lại có vị trí quan trọng trong hệ thống tứ phủ. thường thấy tại các ngôi đền thuộc tứ phủ thường đặt tượng thờ bồ tát thờ tự, cung kính. ngoài ra trong các bài văn khấn tứ phủ cũng thỉnh đến bồ tát.
Đức vua cha
Đức vua cha là những vị thần đứng đầu bốn miền: trời – Đất – núi – nước trong vũ trụ. các ngài có quyền năng tối linh, ra lệnh cho các vị thần khác. các ngài có đền thờ riêng. tại các ngôi đền khác, ngài có ban thờ riêng nhưng không phải tại vị trí cao nhất.
các vị Đức vua cha đại thánh bao gồm:
thanks to mẫu
thánh mẫu bao gồm 4 vị thánh mẫu có quyền phép tối cao theo tứ phủ vạn linh và 3 vị thánh mẫu hay tam tòa thánh mẫu theo công đồng tam phủ. giống như Đức vua cha, mỗi vị thánh mẫu mang quyền phép phụ trách mỗi vùng riêng biệt gồm vùng trời, núi rừng, vùng nước và vùt. tại các ngôi ền trên ất bắc, tam tòa thánh mẫu ược thờ tự phổ biến và ược ặt tại vị trí cao nhất và cung kính cẺ ậu cậu hất hay các mẫu thường có có các thánh cô theo hầu và giúp việc (tứ phủ thánh cô sẽ được nêu ở mục sau). nếu dâng lễ hay hầu thánh mẫu thường có nhiều quy tắc phức tạp hơn những vị thánh khác. bạn đọc tham khảo cụ thể tại mỗi bài đọc viết chi tiết về mỗi vị thánh mẫu.
tứ phủ thánh mẫu bao gồm các vị:
- mẫu Đệ nhị Địa tiên (Địa phủ) – danh hiệu: liễu hạnh công chúa – màu sắc: màu đỏ
- mẫu Đệ tam thủy cung (thoải phủ) – danh hiệu: xích lân công chúa – màu sắc: màu trắng
- mẫu Đệ tứ nhạc tiên (nhạc phủ) – danh hiệu: sơn lâm công chúa – màu sắc: màu xanh
- mẫu Đệ nhất thượng thiên (thiên phủ) – danh hiệu: liễu hạnh công chúa – màu sắc: màu đỏ
- mẫu Đệ nhị thượng ngàn (nhạc phủ) – danh hiệu: la bình công chúa – màu sắc: màu xanh
- mẫu Đệ tam thoải phủ (thoải phủ) – danh hiệu: xích lân công chúa – màu sắc: màu trắng
- ệ nhất tôn quan quyền cai thiên pHủ – danh hiệu: quan lớn ệ nhất thượng thiên, ệ nhất tôn ông, ức this cả – màu sắc ại diện: màu ỏ <<
- Đệ nhị tôn quan quyền cai rừng núi lâm cung – danh hiệu: quan thanh tra giám sát, quan lớn Đệ nhị thượng ngàn – màu sắc đại đi.u>n:m. xan
- Đệ tam tôn quan quản cai miền sông nước – danh hiệu: quan lớn Đệ tam – màu sắc đại điện: màu trắng.
tam tòa thánh mẫu là 3 trong 4 vị thánh mẫu trên gồm:
hội đồng quan lớn
“NĂm Dinh quan lớn, Mười Dinh Các Quan” Là câu văn khấn ể Thỉnh hội ồng quan lớn bao gồm 10 vị tôn quan công giúp vua cha bát hải ộng đc đnh ặ ặ ặ ặ ặ các ngài thay mặt mẫu cai quản 4 cõi thiên Địa thủy nhạc.
tuy nhiên, trong hệ thống thần linh tam tứ phủ lại chia ra các vị thuộc ngũ vị tôn quan và các vị thuộc lục phủ tôn Ông. Có thể bởi tại một số bản thần tích nói rằng ngũ vị tôn ông là with của ngọc hoàng thượng ế giáng hạ cùng một lúc vào nước nam làm 5 Trong 10 vịng củn củn củ ngoại xâm trên 8 cửa biển thời hùng vương thứ 18.
5 vị tướng còn lại của vua cha bát hải ộng đình ược xếp vào hàng lục pHủ tôn ông, từ quan ệc ến quan ệ ệp và ít ược thờ -tại cai cai cai cai cai cái cái cá trong đó, quan Điều thất và quan triệu tường thường hay được thỉnh về đồng sau hàng ngũ vị tôn quan.
ngũ vị tôn quan
- Đệ ngũ tôn quan quản cai sông tranh – danh hiệu quan lớn tuần tranh – màu sắc đại diện: màu lam, xanh nhạt hoặc tím than.
- quan lớn Đệ lục – màu sắc đại diện: màu đỏ.
- quan lớn Đệ thất – danh hiệu: quan Điều thất – màu sắc đại diện: màu đỏ
- quan lớn Đệ bát Đồng bằng sông diêm – màu sắc đại diện: màu vàng.
- quan lớn Đệ thập triệu tường – danh hiệu: quan hoàng triệu – màu sắc đại diện: màu vàng.
- quan nam tao
- quan bắc Đẩu
- chầu Đệ nhất thượng thiên (thiên phủ) – màu sắc đại diện: màu đỏ
- chầu Đệ nhị thượng ngàn (nhạc phủ) – danh hiệu: ngôi kiều công chúa – màu sắc đại diện: màu xanh
- chầu Đệ tam thoải phủ (thoải phủ) – danh hiệu: thủy Điện công chúa – màu sắc đại diện: màu trắng.
- chầu Đệ tứ khâm sai (Địa phủ) – danh hiệu: chiêu dung công chúa – màu sắc đại diện: màu vàng.
- chầu năm suối lân (nhạc phủ) – danh hiệu: suối lân công chúa – màu sắc đại diện: màu xanh lam hoặc xanh thiên thanh.
- chầu lục cung nương (nhạc phủ) – danh hiệu: lục cung công chúa – màu sắc đại diện: màu lam.
- chầu bảy kim giao (nhạc phủ) – danh hiệu: tân la công chúa. màu sắc đại diện: màu tím hoặc xanh.
- chầu tám bát nàn (nhạc phủ) – danh hiệu: nữ tướng bát nàn – màu sắc đại diện: màu vàng.
- chầu chín cửu tỉnh – màu sắc đại diện: màu đỏ (một số nơi là màu hồng)
- chầu mười Đồng mỏ (nhạc phủ) – danh hiệu: nữ tướng Đồng mỏ chi lăng – màu sắc đại diện: màu vàng.
- chầu bé bắc lệ (nhạc phủ) – danh hiệu: bắc lệ công chúa – màu sắc đại diện: màu đen hoặc xanh chàm.
- chầu bản Đền – danh hiệu: thủ Điện công chúa – màu sắc đại diện: màu hồng, màu xanh hoặc màu trắng.
- Ông hoàng cả (thiên phủ) – danh hiệu Ông hoàng quận/ lê lợi – màu sắc đại diện: màu đỏ.
- Ông hoàng Đôi (nhạc phủ) – màu sắc đại diện: màu xanh lá.
- Ông hoàng bơ (thoải phủ) – màu sắc đại diện: màu trắng.
- Ông hoàng tư (Địa phủ) – danh hiệu: Ông hoàng khâm sai – màu sắc đại diện: màu vàng.
- Ông hoàng năm – màu sắc đại diện: màu xanh ngọc
- Ông hoàng lục – màu sắc đại diện: màu đỏ, hoặc đen hoặc xanh.
- Ông hoàng bảy (nhạc phủ) – danh hiệu: Ông bảo hà, Ông hoàng bảy bảo hà – màu sắc đại diện: màu lam hoặc tím chàm.
- Ông hoàng bát (thoải phủ) – bao gồm 2 vị là Ông hoàng bắc quốc mặc áo vest kiểu tàu và Ông hoàng bát nùng mặc áo vàng khi ngự đồng.
- Ông hoàng chín (thiên phủ) – danh hiệu: Ông chín cờn môn hoặc Ông chín thượng ngàn – màu sắc đại diện: Ông chín cờn môn – màu đen,
- Ông chín thượng ngàn – màu xanh đỏ xen kẽ.
- Ông hoàng mười (Địa phủ) – danh hiệu: Ông nghệ an – màu sắc đại diện: màu vàng.
- Ông hoàng báo Đông cuông – màu sắc đại diện: màu vàng.
- cô Đệ nhất thượng thiên (thiên phủ) – màu sắc đại diện: màu đỏ.
- cô Đôi thượng ngàn (nhạc phủ) – màu sắc đại diện: màu xanh lá.
- cô bơ (thoải phủ) – danh hiệu: cô bơ thoải phủ, cô bơ bông, cô bơ hàn sơn, cô ba tây hồ – màu sắc đại diện: màu trắng.
- cô tư tây hồ (Địa phủ) – màu sắc đại diện: màu vàng
- cô năm suối lân (nhạc phủ) – màu sắc đại diện: màu xanh thiên thanh hoặc xanh lá.
- cô sáu sơn trang (nhạc phủ) – màu sắc đại diện: màu xanh lam hoặc tím chàm.
- cô bảy kim giao (nhạc phủ) – màu sắc đại diện: màu tím hoặc chàm xanh.
- cô tám Đồi chè (nhạc phủ) – màu sắc đại diện: màu xanh, có nơi là tím hoa cà.
- cô chín sòng sơn (thiên phủ) – màu sắc đại diện: màu hồng.
- cô mười mỏ ba (nhạc phủ) hoặc cô mười Đồng mỏ – màu sắc đại diện: màu vàng
- cô bé thượng ngàn (nhạc phủ) với màu áo ngự về đồng họa tiết thổ cẩm
- cô bé Đông cuông (nhạc phủ) – màu sắc đại diện: màu xanh
- cô bé thoải phủ (thoải phủ) – màu sắc đại diện: màu trắng
- cô nhất vân Đình là tiên cô bản địa vùng đất Ứng hòa
- cô cả bắc ninh với màu áo tứ thân màu nâu khi ngự về đồng
- cô Đôi cam Đường với màu áo tứ thân màu xanh khi ngự về đồng
- cô be sapa
- cô bé minh lương
- cô bé thạch ban
- cô bé chín tư – cô bé lục cung
- cô bé cây xanh
- cô bé tan an
- cô bé xương rồng – cô bé xương long
- cô bé cấm sơn
- cô bé bắc nga
- cô bé mỏ que
- cô bé Đen với màu áo ngự về đồng là màu đen hồng
- cô bé Đèo kẻng
- cô bé nguyệt hồ
- cô bé Đồng Đăng
- cô cả núi dùm với màu áo ngự về đồng là màu xanh lá và khăn áo giống với cô Đôi cam Đường
- cô Đôi bắc lệ
- cô bơ thượng ngàn
- cô tư Ỷ la với màu áo về đồng là màu vàng nhạt hoặc màu xanh
- cô năm Đồng tiền
- cô sáu Đồi ngang
- cô bảy tuyên quang
- cô tám thượng ngàn
- cô chín thượng ngàn với màu áo về đồng là màu xanh lá
- cô mười suối ngang với màu áo ngự về đồng là màu xanh lam
- cô mười một Đồng nhân
- cô mười hai thượng ngàn
- cậu hoàng cả (thiên phủ) – màu sắc đại diện: màu đỏ
- cậu hoàng Đôi (nhạc phủ) – màu sắc đại diện: màu xanh lá
- cậu hoàng bơ (thoải phủ) – màu sắc đại diện: màu trắng.
- cậu hoàng tư – màu sắc đại diện: màu vàng
- cậu quận Đồi ngang – màu sắc đại diện: màu đỏ
- cậu bé bản Đền (nhạc phủ) – màu sắc đại diện: màu xanh.
- quan ngũ hổ
- xà thần
- mẫu Đầm Đa – danh hiệu: quốc mẫu Âu cơ
- tứ vị vua bà – danh hiệu: tứ vị thánh nương
- mẫu thiên y a na – nguồn gốc: nữ thần po nagar của người chăm – danh xưng: thiên y a na hoặc bà chúa ngọc
- quốc mẫu hoàng thái hậu Ỷ la – danh hiệu: nguyên phi Ỷ lan
- Đức Đại vương trần triều – danh hiệu: Đức thánh trần, hưng Đạo Đại vương trần quốc tuấn – màu đại diện: màu đ
- vương phụ – an sinh vương trần liễu.
- vương mẫu – thuận thiên hoàng hậu và thiên Đạo quốc mẫu
- phu nhân – thiên thành công chúa/ nguyên từ quốc mẫu
- tứ vị vương tử – con trai Đức thánh trần – màu đại diện: màu đỏ – gồm các vị thánh:
- Đức thánh cả
- Đức thánh phó
- Đức thánh tam
- Đức thánh tứ
- nhị vị vương cô
- vương cô Đệ nhất – màu đại diện:màu đỏ
- vương cô Đệ nhị – màu đại diện: màu vàng hoặc xanh lá
- lục tướng trần triều – màu sắc đại diện: màu đỏ
- phạm ngũ lão
- yết kiêu
- dã tượng
- nghĩa xuyên tướng quân
- hùng thắng tướng quân
- huyền quang tướng quân
- Đức Ông tả hữu
- vương tôn
- cô bé cửa suốt – màu sắc đại diện: màu trắng
- cậu bé cửa Đông – màu sắc đại diện: màu vàng hoặc trắng
- ngũ hổ Đại tướng: gần tương tự hạ ban trong hệ thống thần linh tứ phủ
- chúa Đệ nhất tây thiên – danh hiệu: tây thiên quốc mẫu, chúa bói Đệ nhất – màu đại diện: màu đỏ.
- chúa Đệ nhị nguyệt hồ – danh hiệu: chúa bói Đệ nhị, chúa nguyệt hồ – màu sắc đại diện: màu xanh lá.
- chúa Đệ tam lâm thao – danh hiệu: chúa lâm thao, chúa bói Đệ tam – màu sắc đại diện: màu trắng.
- chúa thác bờ hòa bình – danh hiệu: chúa thác bờ – màu sắc đại diện: màu trắng.
- chua long giao
- bà chúa cà phê – màu sắc đại diện: màu đen, một số ít nơi là màu xanh hoặc vàng.
- chúa ba nàng – màu sắc đại diện màu chàm
- bà chúa tộc mọi – màu sắc đại diện: màu đen hoặc chàm
- chúa bà ngũ phương – danh hiệu: vũ quận bận bạch hoa công chúa, Đức vũ quận quyến hoa công chúa – màu sắc đại diện: thường là màu trắng.
- chùa bà Đá Đen
- bà chúa kho – màu sắc đại diện: màu đỏ
- bà lớn tuần – danh hiệu: lẫm sơn công chúa, lẫm sơn công chúa khâm sai – màu sắc đại diện: màu đỏ
- nữ tướng lê chân
- công chúa ngọc hân
- lộc hoa công chúa – danh hiệu: bà chúa lộc
- bà chúa vực
- công chúa lân ngọc
- chúa bà thiên thiên uy linh công chúa – màu sắc đại diện: màu xanh
- chúa bà ngũ hành – danh hiệu: ngũ hành nương nương, 5 mẹ ngũ hành – màu sắc: 5 màu gồm xanh, đỏ, vàng, trắng, đen.
- what nương và thị nương
- chúa bà thừa thiên công chúa
- thần bạch hạc
- thần Độc cước
- linh lang Đại vương
- thần long Đỗ
- huyền thiên trấn vũ
- hỏa thần
- thần phổ tế và nam hải
- Ông bảy Đá thiên
hệ thống nữ thần
giống với tứ pHủ ông hoàng, there trận chiến dẹp giặc xâm lăng tại các ời vua khác nhau ược nhân dân biết ơn, cung kính và lập ền thờ csung phụng m.
hệ thống nam thần
thống nam thần gồm cac vị thần có thần tích nghiêng nhiều yếu tố huyền huy thể hiện ước mơ, khao khát sức mạnh chống lạn thiên tai, lũ l, bảt, bảt, bảt, bảt, bảt, bảt, phương.
lục phủ tôn Ông
quan nam tào – bắc Đẩu
quan nam tào – bắc Đẩu là các vị thần trông coi các ngôi sao trong hai chòm sao nam tào và bắc Đẩu. các ngài không xuất hiện trong nghi thức hầu đồng và cũng không có đền thờ riêng. tuy nhiên, các ngài được phối thờ tại nhiều đền điện thuộc hệ thống thần linh tứ phủ và hiện chưa cón màu sắc đ>
nhị vị quỳnh quế công chúa
quỳnh hoa công chúa và quế hoa công chúa là hai vị hầu cận mẫu thượng thiên hay tam tòa thánh mẫu được gọi chung là nhị vị quỳnh ế c>
“ban cho chúa ở chầu bà liễu tiên
vâng lệnh truyền sớm trưa chầu trực”
tuy nhiên, trong nghi thức hầu đồng hiện nay không có các giá chầu quỳnh chầu quế.
thập nhị vị chầu bà
thập nhị vị chầu bà còn được nhân gian gọi là thập nhị tiên nương. Đây là hàng vị gồm mười hai vị chầu bà cai quản khắp vùng bốn phương tám hướng trải từ vùng rừng đến vùng nước. các vị đều được coi là hóa thân, người phục vụ trực tiếp của tứ vị thánh mẫu. nhân dân thường coi tứ vị chầu bà là đại diện cho thần linh tứ phủ. dù vậy, số lượng các vị thánh mẫu tăng lên with số 12.
một số vị chầu bà thường về giáng đồng nên được with nhang đệ tử biết rõ về thần tích, rõ ràng về nơi thự ri tự. một số chầu bà thì bị hạn chế về mặt thông tin tìm hiểu.
hệ thống thập nhị vị chầu bà gồm:
thập vị Ông hoàng
dưới hàng chầu bà là thập vị Ông hoàng. thập vị Ông hoàng đều có gốc tích là con trai vua cha bát hải Động Đình, tuy nhiên các thần tích thập vị Ông hoàng thường được địa phương hóa mà gắn với một nhân vật lịch sử thường là các danh tướng có công dẹp loạn cứu nước, đóng góp vào công cuộc khai sáng, mở mang đất nước, giúp đỡ nhân dân ổn định cuộc sống. trong số 10 ông thì có ông thường về giáng đồng gồm Ông hoàng bơ, Ông hoàng bẩy, Ông hoàng mười. bởi vậy, đây cũng là ba ông hoàng được nhân dân biết đến nhiều hơn cả so với các Ông hoàng còn lại.
bat bộ sơn trang
bát bộ sơn trang là 8 vị tướng sơn trang hầu cận mẫu thượng ngàn. with số 8 đại diện cho 8 phương trời đất. chúa sơn trang ngự ở giữa tám vị đại diện cho vị thánh mẫu ở trung tâm trời đất.
tương truyền, các vị này là 8 vị tướng phù giúp an dương vương giữ nước. Đồng thời các vị cũng hiển linh giúp hai bà trưng và các đời vua sau này.
tứ phủ thánh cô
tứ phủ thánh cô là những vị thánh cô hầu cận các vị thánh mẫu hoặc các chầu. người ta thường có lời tấu để cô kêu thay lạy đỡ trước cửa thánh mẫu để mẫu chứng cho lòng thành của con nhang đệt.
cô bản Đền bản cảnh
cô bản Đền bản cảnh là tiên cô không thuộc hàng chính thống trong hệ thống thần linh tứ phủ. tại mỗi đền, người ta thường có ban thờ cô (cô bé bản đền). danh xưng cô sẽ được đặt theo tên của ngôi đền đó. cô được hầu đồng sau giá cô bé, and phục phụ thuộc vào từng vùng.
thập nhị cô sơn trang
thập nhị cô sơn trang gồm 12 thánh cô theo hầu cận mẫu thượng ngàn. Danh Xưng Các Cô ược NHân Dân Gọi Theo Tên của từng ịa pHương như cô cả No. dùm, cô đôi bắc lệ, công ngàn, … đôi khi cô nhau.
tứ phủ thánh cậu
tứ phủ thánh cậu là các phụ tá của các Ông hoàng. các cậu là những người chết trẻ, từ 1 – 9 tuổi và hiển linh thành các bé thánh. Trong Các Vị this cậu thì chỉc có 4 vị ược cắt cử đi chấm linh nhận ồng và loan giá ngự ồng gồm cậu cả thượng thiên, cậu đôi thượng ngàn, cậu bơ thm thm cung cậu bé bé bé bé. cậu bơ và cậu bé là hai thánh cậu thường xuất hiện tại tất cả các buổi hầu đồng.
prohibition of hạ
hạ ban gồm các vị thánh là quan ngũ hổ và xà thần. các vị được đặt ban thờ ở phía dưới điện thờ mẫu. quan ngũ hổ và xà thần cũng có giá hầu nhưng phải những thầy đồng cựu có căn thật mới hầu được.
hệ thống các vị thánh phối thờ cùng tứ phủ
hệ thống mẫu thần
mẫu thần là những vị mẫu bà ược nhân dân tôn xưng, thờ phụng, lập ền thờ do có công lao lớn ối với việc cải thiệ
công đồng trần triều
tín ngưỡng thờ công ồng trần triều, ứng ầu là ức This trần, Là Thnn ngưỡng dân gian của người việt ược hình thành qua qua qua trì trì trìrnh hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhheher h. những người có công lớn trong cuộc kháng chiến 3 lần chống quân nguyên mông, giữ yên nước nhà. trong đó, người được nhân dân ghi nhớ công ơn nhất và tôn sùng nhất đó chính là hưng Đạo Đại vương trần quốc tuấn. Trong tâm thức người dân, ông là người phù hộ cho sự nghiệp chống giặc ngoại xâm, bảo vệ ất nước, thời bình, ông bảo hệc quốc tái dân an, giúp nhân di “.
công đồng trần triều gồm các vị thánh:
