1. triẾt lÝ giÁo dỤc
giáo dục (education) với nGhĩa chung là hình thức học tập, Theo đó kiến thức, kỹ nĂng và thói quen của một nhóm ạ ạ ả ả ả ả ả. đào tạo hay nghiên cứu. giáo dục thường diễn ra dưới sự hướng dẫn của người khác, nhưng cũng có thể thông qua tự học. bất cứ trải nghiệm nào có ảnh hưởng đáng kể lên cách mà người ta suy nghĩ, cảm nhận hay hành ộng ều có thể ược xem là có tínᥥgiẺ chá.
giáo dục ược hiểu dưới hai góc ộ: 1) giáo dục ược xem như là tập hợp các tac ộng sư pHạm ến người học với tư cach là một ối tượng ơn nhất; 2) Giáo dục như là một hoạt ộng xã hội, dạng tái sản xuất lực lượng lao ộng mới với ối tượng là thế hệ trẻ, là tập hợp các ối tượng ơn nhất.
khi nói tới giáo dục theo nghĩa rộng ta thường liên tưởng ến hai cụm từ “giáo dục theo nghĩa hẹp” và “đào tạo”. , có kế hoạch của giáo dục nhằm tác động vào hệ thống nhận thức của người đó để làm phát triển trí thông minh, phát triển khả năng nhận thức phù hợp với thế giới khách quan và làm phát triển nhận thức của người đó lên, qua đó tạo ra một with người mới có những phẩm chất phù hợp với yêu cầu ược ặt ra. đy là quá trình nuôi dưỡng làm phat triển cai có sẵn như tíng Thôite mới hoàn toàn, không phải là caic có sẵn ví dụ như chữt viết, các kiến thức khoa học, các kỹ ban ầu, chúsg chưa có ở một with ng. Dụ NHư SINH VIêN ượC DạY Môn Toán Là ể Có Kỹ NăNG TÍNH TOÁAN, MộT NHà KHOA HọC ượC đào TạO Là ể Có Khả NăNG NGHIêN CứU KHOA HọC, MộT NGườI giáo dục là hoạt động hướng tới con người qua một hệ thống biện pháp tác động nhằm truyền thụ tri thức, kinh nghiệm, rèn luyện kỹ năng, lối sống, bồi dưỡng tư tưởng đạo đức cần thiết cho đối tượng để hình thành, phát triển năng lực, phẩm chất phù hợp với mục đích, mục tieu cho đối tượng tham gia sản xuất và đời sống xã hội. Đây là hoạt động tất yếu của xã hội loài người, là điều kiện tất yếu để duy trì, phát triển with người và xã hội.
triết học về giáo dục (education philosophy) Là một lĩnh vực thuộc vềt Học xã hội, chuyên nghiên cứu về các mục tii, hình thức, phap và kết ớt °, là một ngành thu thu triết học về giáo dục quan tâm đến việc phản biện, lý giải các ý tưởng và thực hành giáo dục. các câu hỏi của triết học về giáo dục thường được dùng: giáo dục là gì? mục đích của giáo dục là gì? người học cần học những gì? người dạy phải dạy như thế nào?
triết lý giáo dục là quan điểm, tư tưởng chủ ạo, cốt liquid của hoạt ộng giáo dục mà chủc chủ thể hOạt ộng ề ra nhằm ịnh hướng cho with người hành ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ câu hỏi chung nhất mà triết lý giáo dục phải trả lời là hoạt động dạy – học nhằm mục đích gì? nền giáo dục muốn đào tạo ra with người như thế nào?
như vậy, triết lý giáo dụcc cóc crus yêu cầu của xã hội trong một giai đoạn lịch sử cụ thể, có tác dụng định hướng hành động cho with người. Xét Theo Các Mối Quan Hệ, Thì Trết Lý Giáo Dục Là một tưng giáo dục xuất phát từ nhu cầu nhu cầu thực tiễn, tồn tại trên nền tảng , là cơ sở nhằm xác lập các nguyên lý thực hành.
2. triẾt lÝ giÁo dỤc viỆt nam hiỆn nay
từ thế kỷ x, sau khi giành ược ộc lập dân tộc trên toàn lãnh thổ, chế ộ ộ phong kiến việt nam ược hình thành và trtrìn h qua, quá. cơ sở tư tưởng chủ yếu ể hoạch ịnh ường lối ức trị, ịnh ra phÁp luật, hoạch ịnh việc giáo dục khoa cử lựa chànhânhàn àn án . nền giáo dục thật sự có hệ thống, có tổ chức của việt nam thời kỳ phong kiến là nền giáo dục nho học với văn tự hà lán.
tư tưởng giáo dục chủ đạo phổ biến của việt nam trong nền giáo dục khoa cử nho học là “học để làm quan”. vì vậy, “học ể làm quan” trở thành triết lý giáo dục của nền giáo dục việt nam thời phong kiến. tư tưởng này đáp ứng ược cc ti chí chí chí chí và vừa ủ đ đ đ đ đ NGườI XưA CHỉP TậP TRUNG DạY Và HọC đUng những kiến thức đó. Làm quan trong một xã hội cần ược xây dựng trên cơ sở ường lối ức trị, cần ổn Việc tất yếu vì “quan cai trị cần thiết là ức, có ức thì an dân, có ức thì thông cảm với trời ất, thì gó hòa, mưa”. dục. những tưng pHản angi trò của người thầy trong phương phap giáo dục ể ạ ạt mục tiêu thi ậu làm quan là “không có thầy ố mày làm nên”, lấy thầy”.
xã hội việt nam thời kỳ thực dân phap thống trị, triết lý giáo dục cai trịc ược thay ổi từ “học ểể làm quan” arg “học ể làm công chức vụnh chynh thuộc ịc ịc ịc ịc ịc ịc ịc ịc ịc ịc ịc ịc ịc Đối lập với triết lý giáo dục cai trị là triết lý giáo dục của lực lượng tri thức yêu nước và của đại bộ d phệt n nam. tư tưởng “giáo dục yêu nước” với mục tiêu giành độc lập dân tộc trở thành triết lý giáo dục chủ đạo. vì vậy các tư tưởng “khai dân trí”, “khoa học, dân tộc, ại chúng” thể hiện những mục tiêu và giải pháp cụ thể của triết lý giáo dục. khi nhân dân giành được độc lập, triết lý của lực lượng trí thức yêu nước này đã bị vượt qua.
giai đoạn từ khi ra đời nước việt nam dân chủ cộng hòa đến trước thời kỳ đổi mới (1986) là giai đoạn chuyỿn ti. chính vì tính chất chuyển tiếp, cho nên có nhiều tư tưởng giáo dục xuất hiện. việc xác định tư tưởng nào có thể trở thành triết lý giáo dục rất khó khăn, phức tạp. mở đầu đất nước giành được độc lập là tư tưởng “xây dựng một nền giáo dục hoàn toàn việt nam”. tư tưởng này hướng đến tạo ra một thế đứng cho nền giáo dục, không nêu mục đích của giáo dục, do vậy không phải tlà tri.ải. THANG 9/1949 KHI ếN thăm trường nguyễn áic trung ương (học viện chynh trịc gac gia hồ chí minh ngày nay) Trong một hoàn cảnh cộ thụ thch ạn ữn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắn ắ ắn ắn. cấp của việt nam trong tương lai trên bước đường học hỏi, tu dưỡng là “học để làm việc, làm người, làm cán bộ. học để phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân dân, tổ quốc và nhân loại. muốn đạt mục đích thì phải cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư”, cho nên, đây chưa phải là một triết lý giáo dục. nhằm khắc phục những hạn chế trong giáo dục, một số tưng giáo dục pHản ang mục tiêu cục bộ ra ời, chưa ạt tới tri trết lý giá d.c đ xuất.” các tư tưởng “học mãi ể tiến bộ”, “học suốt ời”, “xây dựng xã hội học tập” thể hiện yêu cầu, cách thức giáo dụàc liêng trong khờ t.
những tư tưởng này đều đúng và cần nhưng chưa đủ khái quát thành triết lý giáo dục. cùng với các tư tưởng thể hiện nội dung bộ phận, thì lại có những tư tưởng thể hiện những nội dung khái quát chung chung. Tưng “dạy tốt, học tốt” thể hiện nội dung quá chung về phương phap giáo dục, không nêu lên ược mục đích đào tạo ra with người như thế nào, nên không pHải là tri tri Các tư tưởng ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ểc ể , “Học ể tồn tại” ều đúng và đáp ứng ược Các yêu cầu mài khái niệm triết lý giáo dục đòi hỏi. sống biến ổi như vậy thì ở việt nam there Giờ Mà cả Mai Sau. Chung Không nhằm vào việc đáp ứng những yêu cầu thực tiễn cụ hể của giáo dục việt nam hiện nay nay n không phải là tria
trong xã hội việt nam thời kỳ trước đy, ại bộ pHận người việt nam ều mong mUốn with em của mình th thantas người “ngoan” là yêu cầu về giáo dục pHẩm chất, người về năng lực, tri tuệ. trong cuộc sống, ngoan và giỏi là cặp từ đi liền với nhau. tư tưởng “with ngoan, trò giỏi” vừa đáp ứng ược các yêu cầu của triết lý giáo dục, vừa cho thấy những mục tiêu monong ợi cơ bản củt quết quảt đc m người việt nam từ truyền thống đến hiện tại. Đó là mục tiêu lý tưởng của một xã hội nông nghiệp trên nền tảng văn hóa làng xã ưa ổn định với tinh thần đẙng đẙng t.
giai đoạn cách mạng mới của việt nam được bắt đầu khi đất nước bước vào công cuộc đổi mới và hội nhập t quốc. Ể Tiếp tục thực hiện thành công lý tưởng xã hội chủ nghĩa, cương lĩnh xây dựng ất nước thời kỳ quá ộ lên chủ nghĩa xã hội trưng, trong đó ặc trưng xây dựng xã hội dân giàu nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh là ặc trưng xuye xuye xuye. Đồng thời cương lĩnh cũng đã định hướng: giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực bồi dưỡng nhân tài góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người việt nam . phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư phát triển. Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo cho nhu cầu phát triển của xã hội; Nâng cao chất lượng Theo Yêu cầu chuẩn Hóa, hiện ại Hóa, Xã Hội Hóa, dân chủ Hóa Và Hội nhập quốc tế, pHục vụ ắc lực sự nghiệp xây dựng và bảo vệo vệ Đẩy mạnh xây dựng xã hội học tập, tạo cơ hội và điều kiện cho mọi công dân được học tập suốt đời.
Trên cơ sởc tiêu lý tưởng xã hội xã hội chủ nghĩa và ịnh hướng về giáo dục và đào tạo của ảng, ta cóc khái quát triết lý giá dục việt nam ĩ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ ộ Giáo dục nhằm nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài ể xây dựng nước việt nam xã hội chủ nghĩa dân giàu, nước mạnh, hard chủ, công. tư tưởng trên của ảng về giáo dục và đào tạo đÁp ứng ược yêu cầu của triết lý giáo dục, đáp ứng ược y and phá -chá -chá -chá -chá -chá.
thứ nhất, xét về không gian, triết lý giáo dục nêu trên vừa ảm bảo ược yêu cầu của từng trường, vừa ảm bảo yêu của cả nước hoàn cảnh
thứ hai, xét về thời gian, triết lý giáo dục nêu trên đúng cho hiện tại – giai đoạn ầu thời kỳ quá ộộ và đung cho cả thời kỳ quá ộ ộ lên chủ nghĩa x hệ hệ.
thứ ba, xét về mục đích giáo dục, triết lý nêu trên đã phản ánh trước về kết quả mong muốn trong tương lai của ủa dnh giáo; phản ánh trước về sản phẩm dự kiến của hoạt động giáo dục. cả kết quả và sản phẩm ấy là kiểu nhân cách cần đạt được ở người học. cụ thể: Ở cấp độ xã hội là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài; Ở cấp ộ nhà trường, mục đích giáo dục ược cụ thể hóa thành mục tiêu giáo dục cho một cấp học, một ngành học, mđiàt loh; Ở cấp chuyên biệt, mục đích của giáo dục chuyên biệt thể hiện cụ thể cho từng môn học, từng bài dạy.
thứ tư, xét về lý tưởng xã hội, triết lý giáo dục nêu trên nhằm pHục vụ sự nghiệp xã hội chủ
tóm lại, triết lý giáo dục việt nam thời kỳi mới và hội nhập là một tưng tưởng giáo dục xuất phát từ nhu cầu thực tiễn việt nam trong giai đoạncá TRIếT Lý Giáo dục ấy tồn tại trên nền tảng của nền văn Hóa việt nam, chịu sự chi pHối của chủa nghĩa mác – lênin, tưng hồ chí minh, nhằm hướng tới xây x nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh./.
pp. ts. trần văn thụy
