ĐỔi mỚi phƯƠng phÁp dẠy hỌc
theo ĐỊnh hƯỚng phÁt triỂn nĂng lỰc hỌc sinh tiỂu hỌc
(chuyên đề: Đổi mới phương pháp giáo dục tiểu học)
vệc ổi mới phương phapp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp vềng tiện, cơ sở vật chất và tổc chức dạy học, điều ện về tổc chức, quảc. ngoài ra, phương pháp dạy học còn mang tính chủ quan. mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác ịnh những phương hướng hướng riêng ểể cải tiến phương pháp dạy học và kinh cnghiệa.
một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học. Ịnh hướng quan trọng trong ổi mới ppdh nói chung và ổi mới ppdh ở tiểu học nói riêng là pHát huy tinh tích cực, tực và sáng tạo, phát triển nĂNg lực hành ộ Đó cũng là những xu hướng tất yếu trong cải cách ppdh ở mỗi nhà trường.
NGHị QUYếT HộI NGHị TRUNG ươNG 8 KHÓA XI VềI MớI CăN BảN, TOÀN DIệN GIÁO DụC Và đào TạO Nêu Rõ: “Tiếp tục ổi mới mạnh mẽng phap phap phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. TậP TRUNG DạY CACH HọC, CACH NGHĩ, KHUYếN KHÍCH TựC, TạO Cơ Sở ể ể NGườI HọC Tự CậP NHậT Và ổI MớI TRI TRI THứC, Kỹ Nă NăNG, PHÁT TRIP chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khón. Đẩy mạnhứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Ể thực hiện tốt mục tiêu về ổi mới căn bản, toàn diện gd & amp; đt Theo NGHị quyết số 29-NQ/TW, cần CO NHậN THạC đ-về bản của ổi mp học và một số biện phap i mới pHương phap phap
Đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực của học sinh.
ổi mới phương phap dạy học đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận nĂng lực của người học, nGhĩa là t ừc ếc ếc ừc ừc. vận dụng được cái gì qua việc học. Ể ảm bảo ược điều đó, phải thực hiện chuyển từ phương phap dạy học Theo lối “Truyền thụ một chiều” sang dạy cach học, cach vận dụng kiến thức, rèn luyện ìn ìn ìn Nhóm, ổi mới quan hệ giáo viên – học sinh theo hướng cộng tacc fic ý nghĩa quan trọng nhằm phat triển hãcng xi. bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ ềc tập tÍc hợp liên môn nhằm phat triển n ng.
phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ ộng của người học, hình thành và phát triển năng lực tực (sử dụng sách giáo, ghi, th, ché, th, khoa, ng) /i>, trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của tư duy. có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phương pháp chung và phương pháp đặc thù của môn học để thực hiện. tuy nhiên dù sửng bất kỳ pHương phap nào cũng pHải ảm bảo ược nguyên tắc “học sinh tự mình hon thành nhiệm vụ nhận thức ( tự chiếm l
việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy học. tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những hình thức tổ chức thích hợp như: học cá nhón; HọC Trong LớP, HọC ở Ngoài Lớp …
cần sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã qui định. có thể sử dụng các đồ dùng dạy học tự làm nếu xét thấy cần thiết với nội dung học và phù hợp với đối singing h. tích cực vận dụng cntt trong dạy học.
việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực thể hiện qua bốn đặc trưng cơ bản sau:
một , dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt ộng học tập, giúp học sinh tự khá phá những đu chưaết chứ không ti thữ -. Giáo Viên là người tổ chức và chỉ ạo học sinh tiến hành các ho
hai, chú trọng rèn luyện cho học sinh biết khai thác sách giáo khoa và các tài liệu học tập, biết cách tự tìm lại những kiến thức tìứ, đữc su luã tức và phát hiện kiến thức mới… ịnh hướng cho học sinh cách tư duy như phân tích, tổng hợp, ặc biệt hoá, khái quát hoá, tạng tự, thm.
ba của từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập chung.
bốn , chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt tiến trình dạy học thông qua hệ thống câu hỏi, bài tỏl (bài tố) – i>. CHÚ TRọNG PHÁT TRIểN Kỹ NÓG Tự đÁH GIÁ Và đánh Giá Lẫn Nhau và nêu cách sửa chữa các sai sót(tạo điều kiện để học sinh tự bộc lộ, tự thể hiện, tự đánh giá).
một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học:
1. cải tiến các phương pháp dạy học truyền thống
Đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là loại bỏ các phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, luyện tập mà cần bắt đầu bằng việc cải tiến để nâng cao hiệu quả và hạn chế nhược điểm của chung. Để nâng cao hiệu quả của các phương pháp dạy học này người giáo viên trước hết cần nắm vững những yêu cầu và sử dụng thành thạo các kỹ thuật của chúng trong việc chuẩn bị cũng như tiến hành bài lên lớp, kỹ thuật đặt các câu hỏi và xử lý các câu trả lời trong đàm thoại, hay kỹ thuật làm mẫu trong luyện tập. tuy nhiên, các phương pháp dạy học truyền thống có những hạn chế tất yếu, vì thế bên cạnh các phương pháp dạy học truyền thống cần kết hợp sử dụng các phương pháp dạy học mới, có thể tăng cường tính tích cực nhận thức của học sinh trong thuyết trình, đàm thoại theo quan điểm dạy học giải quyết vấn đề.
2. kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học
vệc phối hợp đa dạng các pHương phap và hình thức dạy học trong toàn bộ qua trình dạy học là pHương hướng quan trọng ểể phát huyh tính tích cực và nc cao chất. dạy học toàn lớp, dạy học nhóm, nhóm đôi và dạy học ca thể là những hình thức xã hội của dạy học cần kết hợp với nhau, mỗi một hình thứcccoc Cóco những chứng n tình trạng ộc tôn của dạy học toàn lớp và sự lạm dụng phương pháp thuyết trình cần ược khắc phục, ặc biệt thôngÓ qua làm việ. trong thực tiễn dạy học ở trường trung học hiện nay, nhiều giáo viên đã cải tiến bài lên lớp theo hướng kết hợp thuyết trình của giáo viên với hình thức làm việc nhóm, góp phần tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh. tuy nhiên hình thức làm việc nhóm rất đa dạng, không chỉ giới hạn ở việc giải quyết các nhiệm vụ học tập nhỏ xen kẽ trong bài thuyết trình, mà còn có những hình thức làm việc nhóm giải quyết những nhiệm vụ phức hợp, có thể chiếm một hoặc nhiều tiết học, sử dụng những phương pháp chuyên biệt như phương pháp đóng vai, nghiên cứu trường dợp. MặT KHÁC, Việc Bổ sung dạy học toàn lớp bằng làm việc nhóm xen kẽ trong một tiết học mới chỉ chỉ chỉ cho thấy rõ vệc tích cựhàc hoá “bên cngo” muốn ảm bảo việc tích cực hoa
3. vận dụng dạy học giải quyết vấn đề
dạy học giải quyết vấn ề (dạy học nêu vấn ề, dạy học nhận biết và giải quyết vấn ề) và giải quyết vấn đề. học ược ặt trong một tình huống cor vấn ềề, đó là tình huống chứa ựng mâu thuẫn nhận thức, thông qua việc giải quyết vấn ền ềề, giup học singh ậc ậc ậc ậc ậc ậ dạy học giải quyết vấn ề là with ường cơ bản ể ể phát huynh tích cực nhận thức của học sinh, có tó thểc nhiều hình c thhyọ họn. các tình huống có vấn đề là những tình huống khoa học chuyên môn, cũng có thể là những tình huống gắn với thực tiễn. trong thực tiễn dạy học hiện nay, dạy học giải quyết vấn ề thường chú ý ến những vấn ề khoa học chuyên môn mà Ít chúễn vẛn vánc. tuy nhiên nếu chỉ chú trọng việc giải quyết các vấn ề nhận thức trong khoa học chuyên môn thì học sinh vẫn chưa ược chuẩn bọt cátịt vitá. vì vậy bên cạnh dạy học giải quyết vấn đề, lý luận dạy học còn xây dựng quan điểm dạy học theo tình huống.
4. vận dụng dạy học theo tình huống
dạy học Theo tình huống là một quan điểm dạy học, Trong đó việc dạy học ược tổ chức Theo một chủ ề pHức hợp gắn với các tình huống thực tiễn cuộc sống và nGHề qua trình học tập ược tổ chức trong một môi trường học tập tạo điều kiện cho học sinh kiến tạo tri thức Theo Cá nhân và trong mối tương tonc xã hội của việc học tập. các chủ ề ạy học phức hợp là những chủ ề ề có nội dung liên quan ến nhiều môn học hoặc lĩnh vực tri thức khác nhau, gắn tinth vựn. trong nhà trường, các môn học được phân theo các môn khoa học chuyên môn, còn cuộc sống thì luôn diễn ra trong những mối quan hệ phức hợp. Vậy sửng dụng các chủ ề and học phức hợp pHần khắc phục tình trạng xa rời thực tiễn của các môn khoa học chuys môn môn, rèn luyện ọc sinh ng lực ềc ềc. phương phapp nghiên cứu trường hợp là một phương phap dạy học điển hình của dạy học Theo tình huống, trong đó học sinh tực giải quyết một tình huống đi vận dụng dạy học theo các tình huống gắn với thực tiễn là con đường quan trọng để gắn việc đào tạo trong nhà trường với thực tiễn đời sống, góp phần khắc phục tình trạng giáo dục hàn lâm, xa rời thực tiễn hiện nay của nhà trường phổ thông. tuy nhiên, nếu các tình huống được đưa vào dạy học là những tình huống mô phỏng lại, thì chưa phải tình huống thực. nếu chỉ giải quyết Các vấn ề Trong phòng học lý thuyết thì học sinh cũng chưa có hoạt ộng thực tiễn thực sự, chưa có sựt hợp giữa lý thuyết và thực hành.
5. vận dụng dạy học định hướng hành động
dạy học định hướng hành động là quan điểm dạy học nhằm làm cho hoạt động trí óc và hoạt động chân tay kết hύtha p chn. Trong qua trình học tập, học sinh hực hiện các nhiệm vục tập và hàn thành các sản pHẩm hành ộng, có sự kết hợp linh hoạt giữa hoạt ộng tri Tuệ và Đây là một quan điểm dạy học tích cực hoá và tiếp cận toàn thể. vận dụng dạy học ịnh hướng hành ộng fo ý nghĩa quan trong chu việc thực hiện nguyên lý giáo dục kết hợp lý thuyết với thực tiễn, tư duy hành ộ ộNg, nhi. dạy học theo dự mood là một hình thức điển hình của dạy học ịnh hướng hành ộng, trong đó học sinh tự lực thực hiện trong nhóm thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể công bố. Trong dạy học theo dự mood thể vận dụng nhiều lý thuyết và quan điểm dạy học hiện ại như lý thuyết kiến tạo, dạy học ịnh hướng học sinh, dạy học hợc hợc hợc hợc hợc tac, dạ sáng tạo , dạy học theo tình huống và dạy học định hướng hành động.
6. tăng cường sử dụng phương tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lý hỗ trợ dạy học
phương tiện dạy học có vai trò quan trọng trong việc ổi mới phương pháp dạy học, nhằm tăng cường tính trực quan và thí nghiệm hàthực, thực. hiện no, việc trang bị các phương tiện dạy học mới cho các trường phổ thông từng bước được tăng cường. tuy nhiên các phương tiện dạy học tự làm của giáo viên luôn có ý nghĩa quan trọng, cần được phát huy. Đa phương tiện và công nghệ thông tin vừa là nội dung dạy học vừa là phương tiện dạy học trong dạy học hiện đại. Bên cạnh việc sử Dụng đa phương tiện như một phương tiện trình diễn, cần tăng cường sửng dụng các pHần mềm dạy học cũng như ccc phương phương dac sửng sửng sửng ụng ụ mạng trường học kết nối, trường học lớn(great school)…
7. sử dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực và sáng tạo
kỹ thuật dạy học là những cách thức hành ộng của của giáo viên và học sinh trong các tình huống hành ộng nhỏ nhằm thực hiện và đi qu. các kỹ thuật dạy học là những đơn vị nhỏ nhất của phương pháp dạy học. có những kỹ thuật dạy học chung, có những kỹ thuật đặc thù của từng phương pháp dạy học, ví dụ kỹ thuật ỹ hthoķt câu. ngày nay người ta chú trọng phat triển và sửng các kỹ thuật dạy học phát huy tíh tích cực, sáng tạo của người học như “ộng não”, “Tia chớp”, “bể ca” khăn trải ban…
8. chú trọng các phương pháp dạy học đặc thù bộ môn
pHươNG PHAPP DạY HọC CÓ MốI quan hệ biện chứng với nội dung dạy học, việc sửng dụng các pHương phap phap dạy học ặc thù có va trò quan trọng trong dạy học bộ môn. các phương pháp dạy học đặc thù bộ môn được xây dựng trên cơ sở lý luận dạy học bộ môn. ví dụ: thí nghiệm là một phương pháp dạy học đặc thù quan trọng của các môn khoa học tự nhiên; Các phương phap dạy học như trình diễn vật pHẩm kỹ thuật, làm mẫu thao tc, phân tích sản pHẩm kỹ thuật, thiết kết, lắp rap mô hình, các did not phương pháp “bàn tay nặn bột” đem lại hiệu quả cao trong việc dạy học các môn khoa học…
9. bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực cho học sinh
phương pháp học tập một cách tự lực đóng vai trò quan trọng trong việc tích cực hoá, phát huy tính sáng tạo của học sinh. Co NHữNG PhươNG PHAPP NHậN THứC CHUNG NHư PHươNG PHAPP Thu Thập, Xử Lý, đánh Giá Thông tin, Phương Phapp Tổ Chức Làm Việc, Phương PHPP
tóm lại, có rất nhiều phương hướng ổi mới phương phap dạy học với những cach tiếp cận khác nhau, trên đy chỉ là một số phương hướng chung. Việc ổi mới phương phap dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp vềng tiện, cơ sở vật chất, kỹt và hình thức tổc dạc, điều ki ớc. ngoài ra, phương pháp dạy học còn mang tính chủ quan. mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác ịnh những phương hướng riêng ểể cải tiến phương pháp dạy học và kinh cnghiệa.
ban biên tập th nguyễn trãi
